Pannenbier, het hoogste punt van een nieuwe samenleving?

Het hoogste punt is bereikt, dus tijd voor een feestje. Ik stap op de pont over het IJ, onderweg naar het NDSM-terrein, vol verwachting over wat komen gaat. Het weer is grijs, maar de dag belooft mooi te worden. Net als in de bouw viert netwerkorganisatie SamenBeter het bereiken van het hoogste punt in de SamenBeter Bouwplaats met PannenBier.

Met het oog op het experiment Weer thuis dat ik bij Platform31 uitvoer, ga ik naar deze bijeenkomst die me meer doet denken aan de festivals waar ik in het weekend heenga dan aan een serieus congres. Maar al gauw blijkt dat ik straks met nieuwe, waardevolle bagage naar huis zal gaan. Samen Beter richt zich op het ingang zetten van een transformatie door het bevorderen van gezondheid en vitaliteit in plaats van op het bestrijden van ziekte. Geen nieuwe gedachte, maar wel één waarmee menig organisatie worstelt. Het vraagt om een radicaal andere aanpak en dat is wat Samen Beter doet. Weg van de structuren, weg van de gebaande paden.
De acteurs presenteren in een toneelspel drie machines, de dragende delen van een gebouw:

• De VraagBaak: een zorg Q&A-website, een peer reviewed ‘Reclame’ kanaal voor publieke zorg en een ‘aanbestedingsalternatief’ voor professionele zorg.
• De VitaliteitsMarkt: een (fysiek of online) platform voor, het aanbieden van zorg én ‘Vitaliteitsverhogende’ producten en diensten door inwoners en beroepskrachten. Gecombineerd met de Fitknip: een Digitaal vitaliteitstegoed, een LET-systeem.
• De Maatschappelijke Businesscase: gebaseerd op de SamenBeter Duurzame Businesscase die het mogelijk maakt ‘vandaag’ te beginnen met een ‘coalition of the willing’ en wordt gekenmerkt door de financiering van gezondheid, vertrouwen en ondernemerschap in de wijk.

De ‘machines’ zijn onderling verbonden en versterken elkaars uitkomsten. Samen geven ze ruimte aan waarden als samenwerking, wederkerigheid en vertrouwen. Waarden die in het huidige zorg- en welzijnssysteem vaak onder druk staan. Kijk maar eens naar de GGZ. Het gaat hier niet om blauwdrukken, maar prototypes die ruimte bieden voor lokale variatie en interpretatie. Als ‘Commons’ kunnen zij wel landelijk worden opgeschaald en zo bijdragen aan herstel van verloren waarden.

Mooie theorie, maar de praktijk? Kan dit? Werkt dit? Dat gaan een vijftal proeftuinen laten zien. In Eindhoven, Amersfoort, Roermond, Amsterdam en Rotterdam zijn bewoners en lokale organisaties en bedrijven aan de slag om een eigen variant te maken van de dragende delen. Zo heeft Westerpark-Amsterdam het lokale platform verbonden met een online platform, de vitaliteitsmarkt. Zorgvrijstaat in Rotterdam werkt hard aan een nieuwe businesscase, waar de behoeften van bewoners in centraal staan en preventie voorop staat. En werkt Donderberg Roermond aan een verbeterde psychische gezondheid van inwoners door onder meer het versterken van sociale netwerken.

Met dat in gedachten reis ik terug naar huis met een uitdaging. Ook in andere delen van het land zijn voorbeelden te vinden waarin de machinerie van Samen Beter is terug te vinden. Een doorbraak ontstaat dan niet eenvoudigweg door de komst van de prototypen en het optellen van deze initiatieven. Dat vraagt een brede omarming van de bouwplaats, ook door gevestigde partijen. Er is dus nog genoeg werk te doen. Maar Pannenbier is een feestje, zoals SamenBeter zegt: “De dragende delen van ons gebouw staan overeind. Het is nog maar een skelet maar je kan zien dat het gaat lukken.”