Klaar voor de volgende economische beleidsstap?

Eind vorig jaar kreeg Nederland nog goed nieuws: we zijn op macro-economisch gebied stabiel én behoren tot de zes meest concurrerende landen ter wereld. Nederland is dynamisch, met een efficiënte overheid, goedopgeleide beroepsbevolking, betrouwbare instituties en een uitstekende infrastructuur, zo staat te lezen in het Global Competitiveness Report. Maar het World Economic Forum, dat voor deze jaarlijkse rapportage 140 landen vergeleek, ziet ook donkere wolken onze kant op drijven: het wordt voor bedrijven in Nederland steeds lastiger om aan goed personeel te komen. Bovendien spenderen we, vergeleken met andere rijke landen, relatief weinig aan onderzoek.

Het Centraal Planbureau (CPB) schetste in de Macro Economische Verkenning 2019 eveneens een voorlopig zonnig beeld van de Nederlandse economie met een groei van 2,6 procent dit jaar. Maar ook het CPB ziet dat ons lage land omringd wordt door slecht weer: de kans op chaos door de Brexit is groot, het wankele economisch beleid in Italië zorgt voor onzekerheden en het risico op escalatie stijgt als gevolg van de Amerikaanse tariefmaatregelen. Doordat Nederland meebeweegt op de internationale economische wateren, zijn dat geen goede voorspellingen. Inmiddels stelde ook ABN AMRO ook raming bij van 2 procent naar 1,4 procent, met de verwachting dat deze in 2020 beperkt opwaarts bijgesteld wordt.

Moeten we ons voorbereiden op conjuncturele regenbuitjes of op structurele stortbuien? Waarschijnlijk dat laatste; kijk naar de groeiende dominantie en potentie van China en de op termijn niet te onderschatten positie van India. Of zie dat, ook dichter bij huis, de ketens waarin onze bedrijven produceren langer worden, dat onze op kenniseconomie gerichte arbeidsmarkt zich steeds verder specialiseert en dat veel bedrijven moeite hebben de juiste kwaliteit personeel te vinden.

Willen we het droog houden en onze koploperpositie in de wereldeconomie behouden, dan moeten we onze eigen koers uitzetten en alle zeilen bijzetten. Inspiratie kunnen we uit Azië halen; Singapore was bijvoorbeeld in de jaren 1940 en 1950 een van de armste landen ter wereld. Op verzoek van de Verenigde Naties gaf de Nederlandse (!) econoom Albert Winsemius in 1960 de regering in Singapore een economisch advies: richt je meer op het Westen dan op je directe buurlanden. Het zorgde voor een ommezwaai, waardoor Singapore bijvoorbeeld met grote multinationals ging samenwerken en zestig jaar later een van de welvarendste landen ter wereld is.

Zo’n 40 jaar later organiseerde ik voor VNO-NCW West een bijeenkomst waarbij de wetenschappelijke attachee van onze ambassade in Singapore langskwam. Hij vertelde dat het strategisch nadenken toen nog steeds overheerste in Singapore. Hij gaf daarbij als voorbeeld een denktank die nadacht over de generatie containerterminals die moest komen ná de generatie terminals die er toen nog niet was. Het gaat dus om strategie bepalen én ver vooruitdenken over waar je met je economie naartoe wilt, bedenken wat je daarvoor nodig hebt en van daaruit bepalen hoe je gaat handelen. Dat betekent keuzes maken en investeren in excellentie.

Dat is een andere manier van denken dan we gewend zijn in Nederland, waar we graag inzetten op de verdelende rechtvaardigheid. Eeuwenlang was dit nuttig om ons regionaal diverse landje bijeen te houden, maar het voldoet minder wanneer je onze gezamenlijke economie kracht wilt bijzetten. Een nieuw economisch beleid is dus broodnodig. Dat begint met een slimme strategie voor de langere termijn, zware investeringen in onze vernieuwingskracht en met een betere onderlinge samenwerking op alle (beleids)niveaus. We moeten daarvoor het organiserend vermogen van Nederland op orde krijgen en binnen de beschikbare middelen de aanwezige potentie nog beter benutten. Dat kan met onder andere met een gecoördineerde inzet van rijk, regio en stad. Alleen dat houdt ons ook straks aan de top.