Hoe houden we de stad leefbaar bij een hittegolf?
Het is warm deze zomer, ronduit heet met temperaturen van boven de 30 graden Celsius. De lijstjes met wat je op hete dagen wel of niet moet doen circuleren. Hitteplannen worden opgesteld. In vrijwel iedere nieuwsrubriek gaat het over hittegolf, hittestress en code oranje en de vraag of klimaatverandering de oorzaak is van deze extreme warmte en droogte. Nu het KNMI voorspelt dat hittegolven de komende jaren vaker zullen voorkomen, vind ik de vraag ‘hoe houden we onze steden leefbaar in hete en droge perioden?’ crucialer. Wat je daaraan kunt doen? Volg de principes van wat ik ‘de hittetrits: blokkeren – ventileren – verkoelen’ noem. En start met de meest effectieve maatregelen.Net als in ons eigen huis kunnen we bij het omgaan met hitte ook op wijk- of stadsniveau de drie leidende principes van de hittetrits toepassen. Een drietrapsraket naar analogie van de inmiddels breed omarmde trilogie bij de aanpak van wateroverlast: vasthouden-bergen-afvoeren. Als we de principes van de hittetrits consequent gaan toepassen in onze bebouwde omgeving, kunnen we de opwarming van de stad (hitte-eilanden) verminderen.
Stap 1 – Blokkeren: wat in de schaduw blijft kan ook niet opwarmen…
Houd de straling van de zon zo veel mogelijk tegen om schaduw te creëren en opwarming te keren. Dit kan bijvoorbeeld door te werken met doeken, kunstwerken, gebouwen of bomen. Bomen hebben een aantal bijkomende voordelen. Ze passen zichzelf aan de seizoenen aan: in de zomer zorgen ze voor schaduw, in de winter geven ze de zon de ruimte. Daarnaast heeft hun ‘groen’ een positieve, mentale invloed op de mens. Maatregelen die ‘blokkeren’ zijn het meest effectief in de aanpak van hitte!
Stap 2 – Ventileren: voorkom dat de lucht opwarmt…
Zorg voor voldoende ventilatie in de openbare ruimte van je wijk of stad, zodat de lucht niet de kans krijgt om op te warmen. Je kunt de lucht sturen en de ventilatie stimuleren door een slimme plaatsing en oriëntatie van gebouwen, kunstwerken en bomen. Houd daarbij rekening met de dominante windrichting tijdens warme dagen. Zorg er wel voor dat het ook in andere seizoenen comfortabel blijft en voorkom overlast bij te grote windkrachten. Het mooie is dat je met de nieuwste generatie tools tegenwoordig naast gevoelstemperatuur ook wind kunt simuleren. Dat helpt bij het optimaal positioneren van gebouwen, groen en kunstwerken.
Stap 3 – Verkoelen: gebruik groen en water om te verkwikken…
Bied mensen de mogelijkheid om in hun directe leefomgeving verkoeling te zoeken, bijvoorbeeld aan het water, bij een fontein of een vernevelingsinstallatie. Als je die voorzieningen combineert met uitgekiende ventilatie versterk je het verkoelingseffect. Ook hier speelt vergroening weer een belangrijke rol: immers bomen verdampen water waardoor de omgeving verder afkoelt. Verder is de keuze van materialen van invloed op de mate van verkoeling. Donkere bestrating absorbeert veel warmte en zal dit langzaamaan uit blijven stralen. Lichtgekleurde bestrating kan de hitte beter reflecteren waardoor minder warmte blijft hangen in de stad. Het kan echter de gevoelstemperatuur verhogen doordat de warmte weerkaatst wordt naar de mens. Een natuurlijke ondergrond, zoals gras, geeft de meest comfortabele temperatuur. Het reflecteert weinig en kan zichzelf koelen door verdamping.
De mogelijkheden zijn er, dus waarom niet gewoon doen?
Bij de aanpak van hitte gaat het – net zoals aangegeven bij het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) en de Nationale Adaptatie Strategie (NAS) – om bewustwording van de mogelijkheden. Vervolgens is het een kwestie van slim handelen. Het is belangrijk dat we ons van deze basisprincipes bewust zijn, zodat we ze mee kunnen nemen in alles wat we opnieuw inrichten of renoveren. Wie hierbij aan zet zijn? Allereerst de politici om het onderwerp hitte te agenderen. Daarna is het aan bestuurders om het te realiseren, aan de ontwikkelaar om de principes mee te nemen in ontwikkelprojecten, aan de architect die de maatregelen ontwerpt en de bouwer die deze realiseert. Mijn collega-ingenieurs en ik staan te popelen de oplossingen voor de hitteproblematiek uit te denken en te ontwerpen, liefst mooi met elkaar vervlochten, met oog voor omgeving en ruimtelijke kwaliteit.
