Aardgas; dat is kokkerellen aan het vijfpitsgasfornuis

De komende dertig jaar worden alle woningen in Nederland van het aardgas afgekoppeld en voorzien van een nieuwe energiebron. Dat vraagt om samenwerking tussen de overheid en bewoners. Maar wie is eigenlijk verantwoordelijk voor deze ‘warmtetransitie’?

Tijdens de recente lancering van de handreiking Burgerparticipatie in de warmtetransitie en het essay Van het gas af in samenspraak met de bewoner, lag deze vraag voor. In het zaaltje belangstellenden uit gemeenten, markt- en corporatiesector oordeelden veruit de meeste aanwezigen: de overheid!

Enerzijds logisch; het is tenslotte de overheid die de gaskraan dichtdraait en bepaalt in welk tempo woningen aardgasvrij worden. De reden voor de hele operatie is dat we onze CO2-uitstoot moeten terugdringen en ons energieverbruik verminderen. Dat is méér dan een overheidstaak; dat is een maatschappelijke verantwoordelijkheid, voor toekomstige generaties. En dan grijpt het verdwijnen van aardgas ook nog eens stevig in in de persoonlijke levenssfeer van bewoners. Aardgas; dat is samen kokkerellen aan het vijfpitsgasfornuis, met je voeten op de kachel en lekker lang douchen. Gaan we daar als bewoners niet zelf over?

In diverse gemeenten zijn woningeigenaren die samen zoeken naar manieren om hun wijk van het gas af te krijgen. Voor de overheid zijn deze bewoners goud waard. Niet alleen weten ze mensen te mobiliseren en positieve energie te creëren voor de complexe aardgasvrij-opgave. Vaak verzamelen ze ook veel expertise, over technische en financiële mogelijkheden en het betrekken van bewoners. Voor gemeenten is een goede benadering van deze burgerinitiatieven cruciaal. Het financieel ondersteunen van de “superbewoners” die de kar trekken in de wijk, kan het proces vooruit helpen.

Dat is één van de elf successen die naar voren kwamen in het onderzoek dat Platform31 voor deze twee publicaties verrichtte. We vonden ook zeven spanningen; punten waarop het proces wringt of kwetsbaar is. De rol van de gemeenteraad is zo’n spanning. In de onderzochte casussen is de raad nagenoeg afwezig op het speelveld waar bewoners, gemeente en regio de spelregels rond aardgasvrije wijken vormgeven. Terwijl betrokkenheid van de gemeenteraad onmisbaar is bij het toewerken naar regionale energiestrategieën, gemeentelijke warmteplannen en technische oplossingen op wijkniveau.

In de handreiking voor beleidsmakers staan alle successen en spanningen beschreven, mét een invultool om zelf aan de slag te gaan met bewoners en aardgasvrije wijken. Wij horen graag terug wat de ervaringen zijn met de publicaties. Hoe pakken uw gemeente en gemeenteraad burgerparticipatie in de warmtetransitie op?