Discussiedagen Sociale Huisvesting 2023

De minister voor volkshuisvesting zet ook het wijkenbeleid weer terug op de nationale agenda. Het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV) belooft een langdurig commitment om de problematiek in de meest kwetsbare wijken aan te pakken. Het vergroten van de veiligheid en het tegengaan van criminele ondermijning zijn daarbij belangrijke speerpunten. In het NPLV is echter weinig aandacht voor de beleidsmatige oorzaken van de concentratie van de problematiek. Hoe staat het er nu voor in de 20 aangewezen gebieden in het NPLV? Welke plannen zijn er gemaakt en hoever gaat de bemoeienis van het rijk bij het opstellen van de plannen? Het rijk koos voor het uitgangspunt van de ‘gemengde wijk’. Maar hoe verhoudt die keuze zich met de wensen van de bewoners? Het LSA pleitte voor een radicaal andere benadering waarin de ervaringskennis en de agenda van bewoners leidend is en niet de door het rijk geformuleerde doelstellingen. Kiezen gemeenten voor de uitgangspunten van bewoners of voor de richtlijn van het rijk? En hoe staat het met de door het rijk bedachte governance van de aanpak?

We verwelkomen papers die inzicht geven in en zo mogelijk een kritische beschouwing geven op de lokale aanpak van leefbaarheidsproblemen, in en buiten de 20 aangewezen gebieden. 

Minister De Jonge belooft aandachtsgroepen goede huisvesting, zorg en begeleiding met het programma Een thuis voor iedereen. Het kabinet zet erop in dat de snelgroeiende groep ouderen met een zorgvraag zelfstandig thuis blijft wonen, met de noodzakelijke zorg aan huis. En die zorg is nodig, want van de mensen van 75 jaar en ouder heeft de helft meer dan één chronische ziekte, zo is te lezen op Zorg voor Beter. Ook andere groepen in een kwetsbare positie stromen zoveel mogelijk uit zorgvoorzieningen om zelfstandig te wonen met ambulante begeleiding (psychiatrie, beschermd wonen, maatschappelijke opvang). En dan zijn er nog de statushouders en daklozen die een plek moeten krijgen. Het Rijk heeft samen met gemeenten getekend voor het nationaal programma dakloosheid. Doel: in 2030 komt een einde aan dakloosheid.

Een groot deel van deze mensen is, gezien het beperkte inkomen, aangewezen op een sociale huurwoning. Dit plaatst woningcorporaties voor een grote opgave. Er zijn toegankelijke woningen nodig voor mensen met een fysieke beperking. En ook mensen met bijvoorbeeld beginnende dementie moeten vaker in een zelfstandige, maar zorggeschikte woning wonen. Er is aandacht nodig voor leefbaarheid, met de grote toename van mensen met een zekere kwetsbaarheid in wijken met veel sociale huurwoningen. Er is daarnaast afstemming nodig met zorg- en welzijnspartijen. En dan is er ook nog een tekort aan zorgpersoneel.

Dit alles roept veel vragen op. Hoe voorkomen we vereenzaming en schuldenproblematiek (preventie)? Is er een grens aan extramuralisering en wat zijn nieuwe vormen van geclusterd en verzorgd wonen? Wat is de verantwoordelijkheid en de rol van corporaties en van partners in de wijk, zoals zorg- en welzijnsorganisaties en de gemeente? Hoe kunnen ze effectief samenwerken? Welke goede voorbeelden zijn er om maatschappelijke opvang te beperken en meer woonplekken te realiseren? Op welke wijze worden instrumenten als de gemeentelijke woonzorgvisie, de prestatieafspraken en de lokale huisvestings- of urgentieverordening gebruikt en wat is de impact ervan op de opgave? Welke effecten zal de aangekondigde verplichting voor gemeenten hebben om een volkshuisvestingsprogramma op te stellen, met daarin de woonbehoeften en –opgaven van aandachtsgroepen en ouderen (MvT van de regiewet)?

We verwelkomen papers die deze problematiek belichten en oplossingsrichtingen schetsen voor deze vraagstukken.

Nederland heeft een acuut tekort aan woningen. Flexwonen en het beter benutten van de bestaande woningvoorraad door bijvoorbeeld woningdelen, friends- en hospitacontracten, langdurig bewonen van vakantiehuisjes e.d., zien velen als een kansrijke bijdragen aan het oplossen van dit tekort. Vooral voor huishoudens die snel een woning nodig hebben. In lijn met de door sommigen gebruikte strijdleus ‘bouwen, bouwen, bouwen’ is er veel aandacht voor de fysieke kant van flexwonen: de bouw van tijdelijke woonunits. Flexwonen kan veel meer zijn dan dat.

Dat roept de vraag op: hoe stimuleren we flexibiliteit in wonen op een manier die het recht op betaalbaar en duurzaam wonen versterkt, niet ondergraaft. Niet alleen zorgen voor nieuwe tijdelijke woonruimte, maar ook voor het maximaal gebruiken van de gebouwde vierkante meters en het transformeren van gebouwen die hun oorspronkelijke functie verloren hebben. Maar hoe zit het met de sociale impact van flexwonen, voor zowel de bewoners zelf als voor de omgeving? En wat vraagt dit van het sociaal beheer?
Hoe kunnen we flexibiliteit in wonen stimuleren op een manier die aansluit bij de wensen van bewoners en woningzoekenden? Hoe voorkomen we dat flexwonen leidt tot een instrument dat vooral planners, bouwers en verhuurders flexibiliteit biedt en de positie van bewoners verzwakt, zoals nu gebeurt door tijdelijke huurcontracten en het labelen van bewoners als ‘scheefwoners’ omdat hun inkomen te groot of hun woning te ruim zou zijn?

We verwelkomen papers die ingaan op deze en andere relevante vragen rond flexwonen. 

In de afgelopen periode is er door vele betrokkenen bij volkshuisvesting tijd gemaakt voor en aandacht besteed aan het maken van lokale prestatieafspraken, woondeals en convenanten. Maar wat betekenen die afspraken nu eigenlijk voor de bedrijfsvoering van een woningcorporatie?

Er worden door diverse partijen nogal wat eisen aan de afspraken gesteld. Zo wil de Autoriteit Woningcorporaties (Aw) dat de afspraken realistisch zijn. De minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijk Ordening wil ambitieuze afspraken zien. En het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) vraagt om financieel gedragen afspraken. En niet in de laatste plaats zien bewoners als medeondertekenaar ook graag dat problemen daadwerkelijk worden aangepakt: de ‘outcome’ toets.

Wat heeft een corporatie nodig om uitvoering te geven aan de gemaakte afspraken volgens al deze wensen? Wie worden betrokken bij de keuzes die daarbij gemaakt worden? Houden gemaakte keuzes stand onder druk van de dagelijkse praktijk? En hoe verantwoordt de corporatie zich vervolgens over de gemaakte keuzes en de dilemma’s die zich hebben voorgedaan?

We verwelkomen papers die ingaan op deze en andere hiermee samenhangende vragen.