De Firma Zorgbehang is in 2009 opgericht vanuit toentertijd Zorgbelang Gelderland – inmiddels Zorgbelang Inclusief geheten, een organisatie die zich inzet voor een inclusieve samenleving. De initiatiefnemers wilden graag hun ervaringen met de geestelijke gezondheidszorg delen, maar op een andere manier dan praten of schrijven. Koek is vanaf het begin betrokken bij de theatergroep. “We waren eerst met drie personen en via audities hebben we dit langzaam uitgebreid”, vertelt Koek. “Nu zijn we met zes acteurs en een regisseur – de regisseur werkt trouwens ook in de psychiatrie. Alle acteurs zijn GGZ-ervaringsdeskundigen en hebben in meer of mindere mate theaterervaring. We vinden het namelijk belangrijk om een bepaald niveau vast te houden. Inmiddels hebben we een aantal vaste voorstellingen en spelen we gemiddeld eens per vier à zes weken, althans vóór de coronaperiode. Het publiek waarvoor we spelen is gevarieerd: medewerkers van GGZ-instellingen, de belastingdienst en het UWV, maar ook bijvoorbeeld voor cliënten zelf.”
Stigma
De belangrijkste beweegreden van De Firma Zorgbehang is het tegengaan van de stigmatisering van psychiatrie en alles wat daarbij komt kijken. “Mensen hebben geen realistisch beeld van wat psychiatrie óók kan zijn”, vult Koek aan. “In de beginjaren toen we ergens optraden, kregen we nog wel eens vragen gesteld als: ‘Maar jullie hebben zelf toch niets? Je ziet en merkt niets aan jullie’ of ‘Is dat jullie begeleider?’ (ondertussen wijzend naar de regisseur). Dan realiseer je je wel dat er nog een wereld te winnen valt. Nu, zo’n 11 jaar later, is er wel veel meer gaande rondom stigma en is de GGZ allang niet meer zo verborgen als aan het begin. Dit komt ook door de media die het thema steeds meer etaleren. Steeds meer persoonlijke herstelverhalen komen voorbij, vaak met een portretfoto erbij. Daardoor wordt het wel veel meer open. Maar we zijn er helaas nog niet. Wat mij vooral opvalt is dat veel mensen last hebben van zelfstigma. Zij geloven sterk dat heersende negatieve opvattingen over psychische aandoeningen waar zijn en betrekken deze op zichzelf. Dit helpt absoluut niet bij hun eigen herstel.”
Verschillende thema’s
De voorstellingen van De Firma Zorgbehang gaan over uiteenlopende onderwerpen. Control Alt Delete gaat bijvoorbeeld over dwang- en angststoornissen en Voor De Kiezen gaat erover dat iedereen een psychische aandoening kan krijgen – iedereen krijgt het voor de kiezen. Koek: “In principe hebben we voor alle thema’s mensen en expertise aan boord wat betreft achtergrond. Daarnaast zijn onze vaste voorstellingen vaak aan te passen aan de wensen van opdrachtgevers. Daarom noemen we het ook theater op maat en monteren we bestaande voorstellingen als het ware opnieuw. We krijgen ook wel eens een aanvraag binnen over thema’s waar we niet op ingaan, bijvoorbeeld een aanvraag over mantelzorg voor ouderen. Dat ligt te ver van ons af.” De GGZ-problematiek komt in de voorstellingen op verschillende manieren aan bod. “Soms beelden we dit op een grappige manier uit, op een realistische en confronterende manier of juist op een grove manier. De vorm van de voorstellingen is in ieder geval altijd hetzelfde: multidisciplinair en interactief en met volop dans, spel, beweging en muziek.”
In gesprek
De meeste bezoekers zijn na afloop geraakt door de voorstellingen van De Firma Zorgbehang. “Sommigen worden stil, anderen laten een traantje”, vertelt Koek. “Meerdere malen krijgen we ook te horen: ‘Jullie geven precies mijn verhaal weer’ of ‘Dit is precies wat ik altijd probeer te vertellen’. Vaak voeren we ook een gesprek met het publiek na afloop van een voorstelling. We vragen het publiek dan bijvoorbeeld of ze bekend zijn met de thematiek, op welke wijze dit was terug te zien in de voorstelling en of ze misschien iets met de andere aanwezigen willen delen. Er zit altijd wel iemand in de zaal met een broer of zus die ‘iets’ heeft. Ook doen we wel eens een vragenspel. Dan vragen we het publiek bijvoorbeeld: ‘Wie van de acteurs heeft volgens jullie een studie gevolgd?’ en ‘Wie van ons heeft volgens jullie een eetstoornis?’ Vaak heb je als mens een beeld van iemand gebaseerd op uiterlijk en voorkomen en juist daar willen we het publiek bewust van maken. Soms vraagt het publiek ook wel eens advies aan ons om te horen hoe om te gaan met dingen. Helaas kunnen wij ze dan niet helpen. Wij gooien het open en maken thema’s bespreekbaar, maar we zijn geen hulpverleners.”