Geef bewoners de ruimte bij beschermd gezicht

Nederland heeft 472 beschermde stads- en dorpsgezichten (BSDG) en 30 nationale wederopbouwgebieden. Het zijn stuk voor stuk plekken van groot cultuurhistorisch belang. Zichtlijnen, straatmeubilair, grachten, kades, bestrating en beplanting in de openbare ruimte zijn vaak bepalend voor het karakter en de beleving van het karakter. Het inrichten en beheren van de openbare ruimte in een beschermd stads- of dorpsgezicht is vaak complexer dan in ‘gewone’ wijken. Het vergt onder andere meer afstemming met interne en externe stakeholders. Met de Omgevingswet, het verdrag van Faro en de Wet versterking participatie op decentraal niveau wordt bewonersparticipatie steeds belangrijker.

Stappenplan

Reden voor de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) voor het opstellen van een stappenplan waarmee gemeenten bewonersinitiatieven in de openbare ruimte van een BSDG kunnen stimuleren en ondersteunen.

Het stappenplan:

• richt zich op de openbare ruimte, niet op de instandhouding van de monumentale panden.
• geeft richting bij het organiseren van bewonersbetrokkenheid.
• geeft inzicht in de gemeentelijke instrumenten die hierbij van belang zijn
• beschrijft aan de hand van cases verschillende vormen van bewonersparticipatie:
  • Top-down | De overheid bepaalt of en hoe bewonersparticipatie plaatsvindt.
  • Bottom-up | Bewoners nemen zelf initiatief voor herinrichting of beheer van de openbare ruimte.
  • Top-down voor bottom-up | De overheid kiest voor participatie en faciliteert bewonersinitiatieven
  • ‘Overheidsparticipatie’, waarbij bewoners een initiatief nemen en uitvoeren en de gemeente haar bijdrage daaraan levert. Bijvoorbeeld met (extra) budget of in natura met materialen etc.

In deze publicatie komen de volgende onderwerpen aan bod:

• Beschermd dorps- en stadsgezicht: soorten, uitdagingen en instrumentarium
• Bewonersinitiatieven: ervaringen, randvoorwaarden, participatievormen en voorbeelden
• Ontwikkelingen in openbare ruimte: ruimtelijke ordening, transities, beschermd gezicht
• Organisatievormen en financiering van bewonersinitiatieven: subsidies, fondsen, geldstromen
• Ondersteuning van de gemeente en bewoners bij bewonersparticipatie in BSDG
• Het stappenplan

Voor wie?

Dit stappenplan is primair bedoeld voor gemeentelijke erfgoed- en archeologieadviseurs en professionals in ruimtelijke ontwikkeling en stedelijk beheer. Tegelijkertijd kunnen de voorbeelden in deze publicatie bewoners(collectieven) inspireren die zich actief willen inzetten voor de openbare ruimte binnen een BSDG.